“ตั๋วเมือง” อักษรหรืออักขระล้านนาโบราณ ที่มีการใช้กันอย่างแพร่หลายในอดีต ถือได้ว่าเป็นของสูงที่นิยมใช้จดจารึกบันทึกเรื่องราวต่างๆ ทั้งเรื่องของ ศาสนา ยาสมุนไพร นิทานพื้นบ้าน ความเชื่อหรือคติประเพณีต่างๆ อันทรงคุณค่าไว้บน ใบลาน หินศิลา หรือกระดาษสา แต่เมื่อดินแดนล้านนาได้ผนวกรวมกับราชอาณาจักรสยาม จึงถูกแทนที่ด้วย “อักษรไทย” นับเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน ผู้ที่อ่านออกเขียนได้ “ตั๋วเมือง” มีจำนวนน้อยมาก เนื่องจากไม่ใช่อักษรที่ใช้กัน แต่ยังมีกลุ่มคนที่ยังคงอนุรักษ์สืบสานวิธีการอ่าน และการเขียนอักษรตั๋วเมืองเหล่านี้ให้คงอยู่สืบไป
ซึ่งที่จังหวัดน่าน “หนานโชติ” หรือ นายบุญโชติ สลีอ่อน ปราชญ์ชุมชนบ้านหัวเวียงใต้ ต.ในเวียง เทศบาลเมืองน่าน เป็นศิลปินวาดภาพสองมิติและสามมิติ ที่มีใจรักและสนใจการเขียนอักษรล้านนา ได้ศึกษาอย่างถ่องแท้ จนถือได้ว่าเป็นครูภูมิปัญญา พร้อมกับได้นำศาสตร์นี้กลับมาถ่ายทอดผ่านการบอกเล่า ส่งต่อความรู้ ภูมิปัญญาท้องถิ่น ในรูปแบบกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ “เขียนตั๋วเมือง” ลงวัสดุต่างๆ ทั้งกระดานไม้ ถุงผ้า ถุงย่าม เสื้อยืด ให้ผู้ที่สนใจและนักท่องเที่ยว ได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์ของตัวอักษร และยังได้เปิดบ้านของตัวเอง เพื่อสอนให้แก่ผู้ที่สนใจการเขียนอักษรล้านนา ได้มาเรียนรู้ถึงวิธีการเขียน การออกเสียงแบบล้านนา พยัญชนะ สระ วรรณยุกต์ และการประสมอักษร
“หนานโชติ” ปราชญ์ท้องถิ่น บ้านตั๋วเมืองคุ้ม ๙ เล่าว่า “ปัจจุบันไม่มีคนรู้จัก ตัวอักษรล้านนา ตั๋วเมือง การที่มาสอนเรื่องตั๋วเมือง แม้จะเป็นระยะเวลาสั้นๆ แต่อย่างน้อยก็จะทำให้คนรุ่นใหม่รู้จักว่า นี่คือภูมิปัญญาด้านภาษาของท้องถิ่นของภาคเหนือ นี่คือตัวอักษรพื้นเมืองโบราณ ก็ถือเป็นจุดเริ่มต้นของการอนุรักษ์ที่ดีแล้ว เพราะการอนุรักษ์สืบสานความรู้เกี่ยวกับ “ตั๋วเมือง” อักษรล้านนาโบราณนั้น ไม่เพียงแค่เป็นการสืบทอดวัฒนธรรมด้านภาษา แต่ยังสร้างความภาคภูมิใจในแผ่นดินถิ่นเกิด รวมทั้งได้สืบสานภูมิปัญญาของบรรพชนทั้งหมดที่ถูกบันทึกไว้ด้วยอักษรล้านนา”
หนานโชติ เล่าเพิ่มเติมว่า “สำนักงานพื้นที่พิเศษเมืองเก่าน่าน อพท. 6 ได้มาสนับสนุนและส่งเสริมในการช่วยออกแบบให้เป็นกิจกรรมเวิร์คช๊อปสำหรับนักท่องเที่ยวและร่วมออกบูธงานเวิร์คช๊อปตามกิจกรรมพื้นที่สร้างสรรค์ที่ทาง อพท.6 จัดอย่างต่อเนื่อง ซึ่งจากการร่วมกิจกรรมพื้นที่สร้างสรรค์งานคราฟท์แอนด์โฟล์คอาร์ต ทำให้ผู้ประกอบการที่ทำงานด้านศิลปะ งานแฮนด์เมด งานหัตถกรรมต่างๆ ที่ไปร่วมกิจกรรมด้วยกันบ่อยๆ ได้รวมตัวกันเป็นชื่อกลุ่ม “น่านโฮ๊ะคราฟท์” เพื่อเป็นส่วนหนึ่งในการขับเคลื่อนเมืองน่านสู่การเป็นสมาชิกเครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ด้านหัตถกรรมและศิลปะพื้นบ้าน รวมทั้งยังส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนของเมืองน่านด้วย
สำหรับการสอนเบื้องต้น จะให้รู้จักพยัญชนะและสระ สอนวิธีการอ่านออกเสียงต่างๆ และฝึกเขียนคำต่างๆ จวบจนไปถึงได้ทดลองเขียนชื่อของตนเองลงบนแผ่นกระดานจนคล่อง จึงให้เขียนจริงด้วยพู่กันและสี ลงบนถุงผ้า หรือ ถุงย่าม เพื่อเป็นของที่ระลึก ผลงานชิ้นเอกของตนเอง ซึ่งที่ผ่านมามีผู้สนใจ และนักท่องเที่ยวจำนวนมากแวะเวียนมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และทดลองฝึกเขียน ซึ่งปัจจุบันได้เปิดสอนให้กับผู้ที่สนใจเรียนการอ่าน การเขียนอักษรล้านนา ได้ศึกษาและทำความเข้าใจการเขียนอย่างถ่องแท้ เพื่อให้เกิดการต่อยอดพัฒนาองค์ความรู้ในอดีต และสามารถนำความรู้ไปสืบสานต่อยอด ประยุกต์ใช้อย่างเหมาะสมในยุคปัจจุบันได้
หากสนใจกิจกรรมเวิร์คช๊อป หรือผลิตภัณฑ์สินค้าตั๋วเมืองล้านนา สามารถติดต่อได้ที่ บ้านตั๋วเมือง คุ้ม ๙ เลขที่ 9 ซอย 5 ถนนสุมนเทวราช ตำบลในเวียง อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน โทร. 089 852 5457
